تجهیزات آزمایشگاهی
تجهیزات آزمایشگاهی
- اتوكلاو
اتـوكـلاو دسـتـگـاهـي اسـت كـه براي استريل كـردن مـواد و تـجـهـيـزات در آزمـايشگاه توسط فشار شديد بخار در دماي ۱۲۱ درجه سانتي گراد به مدت ۱۵ يا ۲۰ دقيقه می باشد.
اين زمان بستگي به نوع ماده و محتواي اتوكلاو دارد .
اين دستگاه در ســـــال ۱۸۷۹ تـــــوســـــط چــارلـــز چـــامـــبـــرلــنــد (Charles Chamberland) اختراع شد.
- انواع اتوكلاو
دو نوع اصلي اتوكلاو وجود دارد:
- صفحه اتوكلاو در بالا: اين اتوكلاو شبيه زودپز هايي می باشد كه در خانه هاي ايراني يافت مي شود . در اين اتوكلاو ها ، در اتوكلاو توسط پيچ هايي در پايين بسته مي شود و فشار سنجي در بيرون براي كنترل فشار قرار میگیرد . اين دستگاه ها نـيــاز بــه منبـع حـرارت خـارجـي دارنـد و بسيـار خطرناك می باشند. بنابراين آن ها بايد توسط افراد بـسـيـار با تجربه مورد استفاده قرار بگیرند و هر لحظه دما و فشار اتوكلاو ها كنترل شود.
- صفحه اتوكلاو در روبه رو: اين اتوكلاو ها به دلیل راحتي، به صورت وسيع در آزمايشگاه ها مورد استفاده قرار مي گيرند اما براي استفاده از اين اتوكلاو ها بايد با دقت زيادي صورت گيرد. ايـن اتـوكـلاو هـا جـعـبـه اي شـكـل می باشند و در داخلشان مجهز به واحد تبديل آب به بخارهستند كه براي استريل كردن مورد استفاده قرار میگیرد . كنترل اتوكلاو به اپراتور اين امكان را مي دهد تا دماي مورد نظر را تنطيم كند و مدت زمان اتوكلاو را تـعـيـين نماید همینطور اين اتوكلاو ها وسيله اي براي اندازه گيري و نمايش فشار/دما را نیز دارا می باشند.
اتوكلاو هايي كه از جلو باز مي شوند ممكن است بسيار بزرگتر باشند كه براي استريل كردن مواد و وسايل زياد در بيمارستان ها مورد استفاده قرار مي گيرند.
تجهیزات آزمایشگاهی
موارد كاربرد اتوكلاو
اتوكلاو و علوم آزمايشگاهي دو جز جدا نشدني از هم می باشند.
اتوكلاو در بسياري از زمينه ها مثل:
- ميكروب شناسي
- پزشكي
- دامپزشكي
- قارچ شناسي
- دندان پزشكي و …
مورد استفاده قرار مي گيرد.
ظرف های شيشه اي ، زباله هاي پزشكي ، ظرف آزمايشگاهي ، ملحفه هاي حيوانات آزمايشگاهي ، محيط هاي كشت و… موادي می باشند كه توسط اتوكلاو استريل مي شوند.
امروزه استفاده از اتوكلاو براي استريل كردن زباله هاي بيمارستاني به سرعت در حال رشد می باشند .
وسايل و دستگاه هايي كه براي استريل كردن اين مواد و زباله ها استفاده مي‌گردند از همان روش بخار و فوق حرارت می باشند
و باعث استريل شدن توده اي وسيع از زباله هاي بيمارستاني از عوامل پاتوژن مي شوند.
تجهیزات آزمایشگاهی
حذف هوا
بعد از بستن در اتوكلاو ، مقداري هوا در ظرف باقي مي ماند و بايد حذف شود.
علت آن اين است كه هواي گرم در مقايسه با بخار به مدت زمان زيادي براي استريل كردن نياز دارد .
بعنوان مثال : بخار در دماي ۱۳۴ درجه سانتي گراد به ۳ دقيقه وقت براي استريل كردن مواد نياز دارد در حالي كه هواي گرم ۱۶۰ درجه سانتي گراد در همان شرايط به دو ساعت وقت نياز دارد .
روش هاي حذف هوا در اتوكلاو به شرح زير است :
- حذف هوا از پايين (Downward displacement)
زماني كه بخار وارد محفظه مي‌شود به دلیل پايين بودن چگالي آن نسبت به هواي گرم در بالاي محفظه قرار مي گيرد و با افزايش ميزان بخار رفته رفته هواي گرم در زير اتوكلاو فشرده مي گردد و از قسمت پاييني تخليه مي شود .
معمولا در قسمت خروجي دماسنجي براي كنترل دماي هواي خروجي مي گذارند .
تنها زماني كه هوا از محفظه خارج شد بايد تخليه كردن را متوقف نمود .
جريان معمولا توسط تله هاي بخاري يا سوپاپ هاي مارپيچي كنترل مي شود.
- پالس های بخار (Steam pulsing)
در اين روش هواي موجود در محفظه اتوكلاو توسط پالس هاي بخار فشرده مي شود و سپس دپرس شده تا به فشار اتمسفر نزديك گردد.
- پمپ هاي وكيوم (Vacuum pumps)
اين پمپ های هوا و يا هوا/بخار را از محفظه مكش مي كنند.
- سـوپر اتمسفر (Superatmospheric)
در اين چرخه از پمپ هاي وكيوم استفاده مي شود .
به دنبال پالس بخار مكش انجام می گیرد و به دنبال ساير پالس ها مكش ادامه پیدا می کند.
ميزان مكش ها بستگي به چرخه و نوع دستگاه دارد.
- زيــر اتمسفـر (Subatmospheric)
مشـابـه چرخه superatmospheric می باشد اما فشار محفظه هرگز بيشتر از اتسمفر نيست تا زماني كه فشار به دماي استريل كردن افزايش پیدا کند.
اتوكلاو در پزشكی و علوم آزمايشگاهی
تجهیزات آزمایشگاهی
اتوكلاو هاي پزشكي دستگاه هايي می باشند كه بـراي اسـتـريـل كـردن (كـشـتـن تـمـام شكل هاي رويـش مـيكروارگانيسم ها و اسپورها) مواد و ظروف پزشكي مورد استفاده قرار میگیرد .
در اين مرحله يـعـنـي اسـتـريـل كـردن تـمـام شـكـل بـاكتري ها ، ويروس ها ، انگل ها ، قارچ ها و اسپور ها از بين مي روند.
اتوكلاو ها در بسياري از زمينه هاي پزشكي و مراكزي كه نياز به استريل كردن مواد دارند در دسترس هستند.
نكته اي كه بايد به آن توجه داشت اين است كه امروزه بيشتر از وسايل يك بار مصرف استفاده مي شود و در نتيجه وسائل نياز به استريل دوباره ندارند .
اين اتفاق (استفاده از مواد يك بار مصرف بدون نياز به بازيابي دوباره) براي اولين بـار در مـورد نيدل هاي استفاده شده است .
اما امروزه بسياري از مواد جراحي به صورت يك بار مصرف مورد استفاده قرار میگیرند.
همه مواد توسط اتوكلاو استريل نمي شوند بعنوان مثال امکان دارد برخی مواد پلاستيكي ذوب شوند و يا بعضي مواد كاغذي نتوانند ميزان بالاي فشار بخار را تحمل كنند
در اين موارد بايد از اتو يا ساير روش هاي استريل كردن (اشعه ، مواد شيميايي و…) استفاده نمود.
كنترل كيفی اتوكلاو
انديكاتور هاي شيميايي ، فيزيكي و بيولوژي بـراي بـررسـي دمـا و زمـان اتـوكـلاو بـه صورت تــجــاري وجــود دارد.
شــاخــص شـيـمـيــايــي بــه طور نوار هاي اتوكلاو (چسب اتوكلاو) يا بسته هاي پزشكي می باشند كه وقتي به دماي معني رسيدند تغيير رنگ مي دهند.
بعنوان مثال : داراي نوار هاي سياه در زمينه سفيد می باشند كه بر روي مــوادي كــه مــي خــواهـنــد اتــوكــلاو شـونـد زده مي‌شود و اگر اتوكلاو درست كار كرده باشد در دماي ۱۲۱ درجه نوار هاي سياه از بين مي‌روند .
انديكاتور هاي بيولوژي شامل اسپر باكتري هايي هستند كه به حرارت مقاوم می باشند.
سانتريفيوژ آزمايشگاهی
سـانتريفيوژ آزمايشگاهي، يكي از ابزارهاي آزمايشگاه تشخيص طبي می باشد كه با استفـاده از نيـروي مـوتور خود، نمونه مايع را با سرعت بسيار زيادي به چرخش در مي‌آورد.
بسته به اندازه و ظرفيت نمونه ، سانتريفيوژهاي متفاوتی وجود دارد .
مث تمام سانتريفيوژ ها ، سانتريفيوژهاي پزشكي هم توسط اصل رسوبي مواد در سرعت بالا كار مي كنند كه در آن شتاب جاذبه اي مركزي ، باعث جدا شدن مواد به دو نوع ناحيه كم و پر تراكم مي گردد.
تجهیزات آزمایشگاهی
